Als het nieuwe jaar écht een nieuw begin betekent

Een prachtige koopwoning, een fijn gezin en wethouder Sociaal domein, Diversiteit en Inclusie in Almere. Ook was hij tweede locoburgemeester. In 2019 ging het Jerzy Soetekouw voor de wind. ‘Wethouder, een van de mooiste politieke posities die je kunt bemachtigen, en dan ook nog eens in mijn eigen stad. Het was een droom die uitkwam,’ vertelt Jerzy. 

In die periode gaf de voormalig PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher een presentatie voor zijn boek Opstaan in het Lloyd Hotel. Jerzy ging erheen, samen met PvdA’er Marjolein Moorman. Samen met haar werd hij door de partij nog gezien als een van de toekomstige opvolgers van Asscher.

Een paar maanden later kondigde zijn vrouw aan te willen scheiden en een week later knapte de Almeerse coalitie nadat de VVD, ChristenUnie en D66 het vertrouwen hadden opgezegd in de PvdA. ‘Niet alleen mijn basis, maar ook mijn carrière lag in gruzelementen. Hierna volgde een lange periode scherven rapen. Nu, door mijn nieuwe functie als directeur van Humanitas, voelt het alsof ik weer ontpopt ben,’ zegt hij.

De 34-jarige Jerzy komt uit een sociaal betrokken gezin. Zijn ouders werken als onderwijzer op scholen voor moeilijk opvoedbare kinderen. Van hen kreeg hij mee voor talentverzilvering te gaan op plekken waar dat niet zo vanzelfsprekend is. En vanzelfsprekend was het allerminst in de Bijlmer, waar Jerzy als student Internationale Betrekkingen op vrijwillige basis buitenschoolse activiteiten organiseerde en begeleidde.

Het maakte veel indruk. ‘De dromen van die kinderen waren heel beperkt. Sommige waren zelfs nog nooit in het centrum van Amsterdam geweest. Ik had zoiets van: het werk dat ik hier doe is betekenisvol, maar het moet voor veel meer mensen gebeuren,’ vertelt Jerzy.

Jerzy groeide op in Almere als kind van een Surinaamse moeder en Nederlandse vader. Almere was toen nog geen diverse samenleving met verschillende culturen. In zijn klas zat één ander niet-wit kind: een Marokkaanse jongen. Dat hij in een overwegend witte omgeving opgroeide speelde niet echt een rol. Maar op een kinderlijke manier worstelde hij er ergens toch mee. In verhalen genaamd ‘blaka boys’ projecteerde hij hoe het is om een zwarte jongen te zijn. En in groep vijf liep hij een keer huilend de klas uit nadat hij iets had opgevangen over politicus Janmaat. Moest hij nu ook het land uit?

Toch is de grootste uitdaging van deze tijd volgens hem meer een sociaaleconomische dan een identiteitsvraagstuk. De belangrijkste trigger om de politiek in te gaan was armoedebestrijding. ‘Er zit een verbinding tussen die twee. Kijk maar naar grote steden als Amsterdam, Almere en Rotterdam: een lagere sociaaleconomische klasse heeft vaak een kleur. En in die kringen komen door een niet goed functionerende overheid problemen als schulden vaker voor,’ zegt Jerzy.

Hij kan erover meepraten. Met zijn eerste vrouw – die Jerzy leerde kennen tijdens het vrijwilligerswerk in de Bijlmer- kreeg hij zonder financiële toetsing een snelzoekwoning van 680 euro per maand toegewezen: 250 euro duurde dan in de voorgaande jaren. Veel te veel geld voor de staat van de woning, en bovendien boven hun budget. Door een complexe zwangerschap en geboorte van hun eerste kind stapelden de rekeningen zich op. In plaats van een aanvullende inkomensvoorziening, werden Jerzy en zijn ex-vrouw, toen nog studenten, gedwongen om bij te lenen bij DUO. ‘Je wordt als het ware gedwongen jezelf in de schulden te steken. Dat is een groot maatschappelijk onrecht,’ aldus Jerzy.

De politiek in dus, zodat hij problemen van beide kanten kon aanvliegen. Enerzijds als vrijwilliger tussen mensen in, anderzijds van bovenaf. ‘Ieder klein gesprek en een ontmoeting kan levens veranderen. Dat wilde, en wil, ik stimuleren,’ voegt hij toe. Na zijn studie raakte hij in 2013 betrokken bij de PvdA in Almere, waarna hij in 2014 in de gemeenteraad kwam en tot eind 2019 verschillende functies bekleedde, waaronder wethouder en fractievoorzitter.

Na een lange, moeizame scheiding en zijn uittrede uit de politiek krabbelde Jerzy er langzaam weer bovenop. Hij werd directeur-bestuurder van de Vrijwilligers- en Mantelzorg Centrale in Almere, en leerde zijn huidige vrouw kennen. Zij was zeven jaar geleden vanuit Irak naar Nederland gevlucht. 

En toen kwam er een nieuwe carrièrekans op zijn pad. Eind december werd bekend gemaakt dat Jerzy de nieuwe directeur wordt van één van de grootste vrijwilligersorganisaties van Nederland. Een functie die hem vanwege zijn achtergrond en maatschappelijke betrokkenheid op het lijf is geschreven. ‘Humanitas is een prachtige organisatie met ruim 20.000 vrijwilligers die in heel Nederland actief zijn. Een organisatie met veel onbenutte potentie bovendien, omdat veel mensen al (onbewust) vrijwilliger zijn of dat willen worden, maar niet precies weten waar ze moeten zijn.’

Van mantelzorg en boodschappen doen tot een praatje maken met ouderen in het verzorgingshuis: veel Nederlanders doen vrijwilligerswerk. Dat zal in de toekomst alleen maar toenemen, aangezien de verzorgingsstaat afbrokkelt en de zorgkosten blijven stijgen. Daarom moet er meer worden gedaan om potentiële vrijwilligers te koppelen aan organisaties en individuen die ervan afhankelijk zijn. 

Jerzy denkt zelf aan een app waarin mensen aan elkaar gekoppeld worden. ‘Een buurman die boodschappen nodig heeft, of de Voedselbank die in een bepaalde week extra handen kan gebruiken: het hoeft niet zo te zijn dat je dan meteen een jaar vastzit,’ legt hij uit. ‘Het kan ook interessant zijn voor mensen die werk zoeken. Tijdens het vrijwilligerswerk leer je beter met mensen omgaan en vele andere skills.’

Jezelf niet op de borst kloppen: het hoort een beetje bij vrijwilligerswerk. Maar Jerzy wil wat Humanitas doet juist met trots uitdragen naar de samenleving. ‘Wat van waarde is, gebeurt op plekken waar geen financiële transacties plaatsvinden. Onze vrijwilligers maken in zoveel levens het verschil. Daar ben ik nu al trots op.’

Zo graag als dat hij over vrijwilligerswerk praat, zo spreekt hij ook graag over het politieke klimaat. Over de crisissen die er gaande zijn, de afnemende verdraagzaamheid en de ruk naar rechts. Ergens heeft hij wel begrip voor mensen die op rechts partijen stemmen: die agenderen vaker de problemen waar bewoners mee zitten. Zoals de invloed van migratie op de woon- en leefomgeving. ‘Kort gezegd redeneert rechts vaak vanuit problemen, en links vanuit oplossingen. Hoe goedbedoeld je oplossing is, zolang je niet eerst goed oog voor het probleem hebt -en daarin echt jouw oor te luister legt- wordt het niet gehoord, met als gevolg dat rechts wint.’

Volgens hem staan links linkse partijen grosso modo te ver van de samenleving af: zij worden weinig gevoed door de grieven van alledag. ‘Waarom denk je dat GroenLinks het zo goed doet in de grachtengordelenclave? Zij kunnen dromen over de ideale multiculturele samenleving omdat ze niet de pijn en het ongemak ervaren van mensen die er dagelijks mee geconfronteerd worden. Die misschien hun baan zijn kwijtgeraakt en geen huis kunnen vinden.’

Links moet net als rechts de problemen aankaarten, het debat winnen door tegemoet te komen aan de gevoelens, vindt Jerzy. Maar stap je dan niet af van de linkse visie? Jerzy vindt van niet. ‘Momenteel wint rechts omdat zij tegemoetkomen aan de gevoelens. Dat is iets wat de linkerkant moet leren: problemen aankaarten. Deze probleemanalyse kan hetzelfde zijn als die van rechtse partijen (de extreemrechtse buiten beschouwing gelaten), alleen komt links met een andere oplossing, een linkse oplossing,’ zegt hij ‘Het asielvraagstuk is een goed voorbeeld. Ik zie waar het fout gaat, benoem dat dan, en pleit vervolgens voor een ruimhartiger vluchtelingenbeleid, maar wel met een strengere selectie aan de poort,’ zegt hij. 

Op de vraag of hij niet juist de aangewezen persoon is om links uit het slob te trekken, begint hij te lachen. ‘Ik sluit niet uit dat ik op den duur weer politiek actief word,’ zegt hij. ‘Het zal altijd een passie blijven.’