De prijs van queer ouderschap

‘Wil je kinderen?’ is de vraag die mensen steeds vaker stellen wanneer je boven de dertig bent. Dat is op zichzelf al geen makkelijke vraag. Naast de standaardvragen ‘ben ik daar wel klaar voor?’ en ‘hoe goed zal ik voor het kind kunnen zorgen?’, komen er ook andere vragen bij mij bovendrijven. Hoe zal het klimaat eraan toe zijn als het kind volwassen is? Met welke vormen van onderdrukking zal het moeten dealen? En hoeveel intergenerationeel trauma ga ik doorgeven? Op sommige van deze vragen zal ik nooit een antwoord hebben. Stel dat ik me door deze vragen zou hebben geworsteld en besloten zou hebben dat ik kinderen zou willen, dan beginnen de echte obstakels pas.

Als queer stel, beide in het bezit van een baarmoeder, kunnen mijn partner en ik niet zomaar beginnen met proberen een kind te krijgen. Allereerst moet besloten worden wie gaat proberen zwanger te worden en wiens sperma gebruikt gaat worden. Ook een belangrijke vraag is: hoe ga je het allemaal in vredesnaam betalen? De opties variëren van goedkoop – seks met een persoon die sperma produceert, tot aan heel erg duur; IVF met een spermadonor die je niet kent. Het eerste is overigens zeker niet een optie voor veel queer stellen. Ergens daartussen ligt een optie waar ik wel geïnteresseerd in zou zijn, namelijk zelfinseminatie. Dit houdt in dat je zelf sperma inbrengt met een soort spuitje – de meest ‘natuurlijke’ en tevens een van de goedkoopste opties, zonder hormonen te hoeven injecteren in je lijf. In mijn ideale wereld wil een van onze vrienden sperma doneren en een leuk familielid zijn voor het kind. Tot nu toe heb ik me niet georiënteerd of ik vrienden heb die deze rol op zich zouden willen nemen – logisch gezien het feit dat ik het nog niet zeker weet. Soms heeft het op het puntje van mijn tong gelegen, maar hoe vraag je in vredesnaam zoiets aan iemand?

Zonder familie hier in Nederland zou ik mijn eigen village moeten inrichten

Als ik nadenk over de toekomst van het kind zie ik voor me hoe alle vragen die die heeft transparant beantwoord zullen worden en is het queer ouderschap iets heel vanzelfsprekends. De uitdrukking ‘it takes a village’ vind ik dus ook niet angstaanjagend, maar zie ik juist als een doel om na te streven. Soms fantaseer ik over hoe het zou zijn om met allemaal (queer) vrienden in een gebouw te wonen, waar onze kinderen in de binnentuin met elkaar spelen terwijl de ene volwassene het moestuintje staat aan te harken, een ander een oogje in het zeil houdt en weer een derde persoon gezonde snacks komt brengen. Misschien komt dit ook door de fijne herinneringen die ik heb uit mijn tijd in Iran, waar ik als klein kind door verschillende familieleden ben verzorgd en geliefd. Mijn neef kwam me ophalen om een ritje in de auto te maken (mijn favoriete activiteit) en nam dan chocolade mee, mijn nicht speelde met mij, mijn oom haalde mijn favoriete ontbijt voor me en mijn moeder liet me regelmatig bij de buurvrouw achter waar ik me alleen nog het warme gevoel van herinner. Al die mensen om mij heen voelden veilig en geborgen, iets wat ik mijn kind ook zou willen meegeven. Maar zonder familie hier in Nederland zou ik mijn eigen village moeten inrichten.

Je zou natuurlijk ook nog kunnen kiezen voor een donor die je niet kent. Je kunt bijvoorbeeld terecht bij Cryos International waar je betrouwbaar een donor kunt uitkiezen. Spermakosten liggen tussen 800 en 3000 euro, exclusief verzendkosten van 280 tot 500 euro. Hoe meer informatie je wilt over de donor, hoe meer je betaalt – maar het blijft afstandelijk voelen. Dat kan natuurlijk ook juist de voorkeur hebben bij sommigen: er is geen kans op bemoeienis van de donor. Maar aan sperma komen is nog maar het begin van het hele proces, want hoe je het eigenlijk inbrengen?

Naast zelfinseminatie is er IUI, ICSI of IVF – een heleboel letters die uiteindelijk meer of minder kans op een zwangerschap betekenen. Ik raak meteen overweldigd als ik over al deze opties lees door het medisch jargon en allerlei subkeuzes. Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) en in-vitrofertilisatie (IVF) lijken veel op elkaar, de bevruchting van de eicel gebeurt buiten de baarmoeder. IUI, ofwel intra-uteriene inseminatie, houdt in dat het zaad direct in de baarmoeder wordt ingebracht. Dat lijkt dus eigenlijk wel op zelfinseminatie, alleen doe je het inbrengen niet zelf en wordt de weg naar het baarmoeder als obstakel overgeslagen en je kan daarbij ook kiezen om geïnjecteerd te worden met hormonen om je kans nog verder te vergroten.

Wat wordt er vergoed voor queer stellen?

De duizelingwekkende hoeveelheid beslissingen in dit proces komen allemaal ook weer met risico’s en gevolgen, zoals bijwerkingen van hormonen. De hormonen maken mij best bang, want ik vond aan de pil zijn al heel erg zwaar – ik werd er depressief van en ik voelde me niet mezelf. Niet per sé iets om naar uit te kijken, maar de prijskaartjes die aan deze opties hangen veroorzaken de grootste schrik. Ik wist bijvoorbeeld wel dat IVF duur is, maar dat het gemiddeld 5000 à 6000 euro kost voor een poging kost had ik me niet echt gerealiseerd. Wat ik natuurlijk meteen deed toen ik deze bedragen zag, was uitzoeken of mijn zorgverzekering dat niet gewoon vergoed.

Sinds 2020 worden vruchtbaarheidsbehandelingen alleen nog maar vergoed uit de basisverzekering als er een medische noodzaak aangetoond kan worden. Volgens de overheidswebsite is bij ‘lesbische stellen’ geen sprake van een medische noodzaak. Er staat: “Bij andere factoren, zoals alleenstaand of lesbisch zijn, komt een vruchtbaarheidsbehandeling niet in aanmerking voor vergoeding.” Nederland pronkt zo met ruimdenkendheid omtrent lhtbqia+-mensen, altijd trots dat wij het eerste land waren waar het ‘homohuwelijk’ legaal werd, maar op dit terrein is er dus geen sprake van gelijke behandeling.

Door protesten uit de queergemeenschap is er uiteindelijk een speciale subsidieregeling gekomen, genaamd ‘kunstmatige inseminatie met donorzaad’ (KID). Het is een vergoeding voor maximaal twaalf keer kunstmatige inseminatie, waaronder IUI valt. Er zitten wel allerlei haken en ogen aan. Ten eerste moet je altijd een eenmalige eigen bijdrage betalen van €192,50 en de subsidie betaalt niet voor het rietje sperma dat ingebracht moet worden. Als je twaalf keer deze procedure ondergaat en het lukt nog steeds niet om zwanger te worden, dan pas kan je arts het stempel ‘medische indicatie’ geven zodat IVF of ICSI vergoed wordt vanuit de basisverzekering. Dat betekent dus dat je, pas als je door dit proces heen bent op een punt komt waarbij de vergoeding voor vruchtbaarheidsbehandelingen voor iedereen gelijk wordt.

Twaalf keer een rietje inbrengen net wat anders dan een jaar lang seks

Nou kan je denken, heterostellen moeten ook een jaar lang proberen zwanger te worden voordat ze in aanmerking komen voor vruchtbaarheidsbehandelingen. Maar, toch is dat niet helemaal vergelijkbaar. Twaalf keer een rietje laten inbrengen (want zelfinseminatie telt niet volgens dit systeem) is toch wel anders dan twaalf keer seks hebben waar niet op gecontroleerd wordt. Dit wantrouwende systeem kost bovendien ook veel meer geld voor queer (of alleenstaande) mensen – rietjes sperma hebben een prijskaartje namelijk. Wat duidelijk wordt voor mij is dat het queer mensen met een kinderwens moeilijk wordt gemaakt. En dan hebben we het nog niet eens gehad over queer mensen zonder baarmoeder, voor wie de zoektocht er weer heel anders uitziet. Wat ik in elk geval met zekerheid kan zeggen is dat niets hiervan mij aanspreekt en vanuit de positie die ik nu heb, het geld dat ik opzij moet zetten onmogelijk voelt. Daarnaast ben ik al 36 jaar oud, dus zoveel tijd heb ik ook niet om er naartoe te werken. Naast mijn twijfels over of ik kinderen wil, blijf ik achter met de brandende vraag of het überhaupt een optie voor mij is.

Meer info:

Wil je meer lezen over alle kanten van kinderwens, bekijk dan ons maandprogramma.