De toekomstverkiezing

Zijn vader speelde blokfluit, zijn moeder gaf dwarsfluitles. Merlijn Twaalfhoven groeide op in een gezin waarin muziek vanzelfsprekend was. Een opleiding tot componist was het logische gevolg. Maar waar andere muzikanten hun muziek als een mooie taal aanboden, ging Merlijn een stapje verder. Hoe kan ik mensen door middel van kunst bij elkaar brengen om ze na te laten denken over belangrijke levensvragen? Hoe kunnen we iets betekenen voor elkaar? ‘Kunst is een mooie vorm van vermaak, iets waar men gewoon naar kan luisteren. Daar is ook niets mis mee, maar het is slechts de eerste stap naar een groter geheel,’ begint hij zijn verhaal.

De componist ziet kunst meer als een manier van denken, kijken en zijn. Iets dat bij het leven hoort, verbinding tussen mensen brengt en een verandering teweeg kan brengen. En dat moet je niet alleen aan professionals overlaten, vindt Merlijn. ‘Er zijn maar weinig amateurs die muziek componeren. ‘Oh nee, dat kan ik niet,’ klinkt het dan. Mensen willen het scheppende en het creatieve graag aan professionals overlaten. Daar wil ik verandering in brengen.’

Hij schreef er een boek over: Het is aan ons, waarom we de kunstenaar in onszelf nodig hebben om de wereld te redden. Ook is hij de oprichter van The Turn Club, een samenwerkingsverband van kunstprofessionals, veranderaars en bruggenbouwers. Het belangrijkste doel van het collectief is om kunstenaars die normaliter niet in een concertzaal of theater staan, maar hun werk midden in de wereld maken, met elkaar te verbinden. ‘Veel mensen zijn bezig met de relatie tussen kunst en de samenleving. The Turn Club verbindt deze mensen zodat ze zich samen met een kunstenaarsblik over maatschappelijke vraagstukken kunnen buigen en het verhaal naar buiten kunnen brengen,’ vertelt Merlijn. Een soort toelatingsexamen is er niet: geïnteresseerden kunnen zichzelf aanmelden.

De thema’s waar Merlijn en gelijkgestemden zich over buigen richten zichten zich met name op de toekomst. Op hoe we ons voedsel creëren, hoe we met energie omgaan en hoe we met minder spullen kunnen reizen en wonen. En op hoe we dat in de toekomst zullen doen. ‘Als we de jongere generatie en toekomstige generaties een leefbare toekomst willen geven, dan zullen we de toekomst naar het heden moeten halen. We zullen met z’n allen dieper moeten kijken. We zullen ons het leed van toekomstige generaties moeten voorstellen,’ aldus Merlijn. ‘Hoe kunnen we de verbinding aangaan met de wereld van 2050? Daarover nadenken is niet genoeg. Het moet voelbaar worden.’

In 1996 reisde hij als altviolist door Bosnië, waar kort daarvoor de vrede was getekend. Hier zag hij wat muziek kan betekenen in de chaos en pijn die de oorlog had achtergelaten. Een ervaring die niet alleen maar positief was: in Bosnië ontdekte Merlijn dat het brengen van kunst niet voldoende is om een blijvende verandering tot stand te brengen. Het was het begin van een zoektocht als componist en initiator van tal van muziek- en theaterprojecten die hem in de jaren erna over de hele wereld bracht.

In de vluchtelingenkampen in het Midden-Oosten ontdekte hij dat kunst voor veel mensen een manier is om hun identiteit te herontdekken. In het bezette Palestina zag hij dat het waardigheid teruggaf aan mensen die al hun hele leven in onderdrukking leven. ‘Juist op plekken waar conflicten zijn wordt kunst een luxeding. Mensen die in armoede in vluchtelingenkampen wonen zijn alles kwijtgeraakt wat hun een identiteit geeft: werk, huis, familie, vrienden en de buren. Kinderen zitten niet meer op school of in de klas – alle relaties zijn doorgesneden,’ legt hij uit. ‘Kunstvormen kunnen helpen om je verloren identiteit terug te vinden, om letterlijk een stem te geven aan je gevoelens. Zo van: hier ben ik, en ik ben van waarde, ik ben geen verloren persoon.’

De oorlog in Oekraïne laat zien dat ook in het Westen vrijheid en vrede niet vanzelfsprekend zijn. Daarnaast leven ook hier heel veel mensen in de overlevingsstand door stress, armoede en onzekerheid, terwijl anderen het juist beter krijgen. De groeiende kloof tussen arm en rijk baart Merlijn zorgen. ‘Door het materialisme zijn we de waardering voor het niet-materiële kwijtgeraakt. Kunst kan laten zien dat je door een mooi verhaal te vertellen een rijk persoon kunt zijn. Iets duurs kopen, zoals een Rolex, is makkelijk. Het is veel moeilijker om iemand met een goed verhaal te waarderen.’

Tegelijkertijd ziet hij ook een groeiende groep die zich afkeert van het materialisme. ‘Mensen die op zoek gaan naar waarde en verbinding in plaats van spullen,’ vertelt Merlijn. ‘Aan de ene kant zie je steeds meer SUV’s door de straten rijden, aan de andere kant hoor je steeds vaker dat mensen met het OV gaan of een auto delen.’ Met elkaar beschuldigen schiet je niets op, benadrukt Merlijn. Volgens hem is het belangrijker om te kijken wat we wel goed doen: duurzame plekken en energie, voedsel uit eigen tuin, veilige speelplekken voor kinderen. Op veel plekken in Almere is dat er allemaal al. ‘Het is een voorbeeld voor andere steden,’ zegt hij.

De volgende stap is om na te denken over hoe deze plekken toegankelijker kunnen maken. Samen. ‘Op tal van plekken in Almere is de toekomst al begonnen. Als we ons op die mooie dingen richten, en met elkaar de verbinding aangaan, dan is de toekomst best hoopvol.’