Een documentaire over mannelijkheid en mentale gezondheid

Dat mannen meer dan twee keer zoveel zelfmoord plegen als vrouwen in Nederland, was best wel een schokkende ontdekking voor documentairemakers Sanne Kooiman (29), Tom Kooiman (27) en Alain Paulussen (30). Voor Sanne kwam deze informatie echter niet als een complete verrassing. De zelfgekozen dood van haar vriend Dennis 8 jaar geleden was voor Sanne de aanleiding om samen met Tom en Alain Stichting SCHERP te starten. Een stichting die door middel van documentaires, online content en lezingen maatschappelijke thema’s zoals mentale gezondheid onder jongeren bespreekbaar wil maken. ‘Ik heb er een schijthekel aan als mensen het een taboe noemen. Iedereen heeft mentale gezondheid. Of je nou een depressie hebt of niet, waarom zouden we iets waar iedereen mee te maken krijgt als taboe beschouwen?’, vertelt Sanne.

Stichting SCHERP staat voor toegankelijkheid over het thema mentale gezondheid onder jongeren. ‘Dit bespreken we juist op een luchtige manier! We kiezen er daarom voor om veel humor te gebruiken in onze documentaires en lezingen. Door die drempel te verlagen hopen we dat mensen eerder het gevoel en de ruimte krijgen om hun shit te kunnen delen’, vertelt Sanne.

Sanne weet uit ervaring hoe het is om iemand te verliezen aan zelfdoding. ‘Ik zal nooit de échte motivatie van Dennis weten. Maar het is wel duidelijk dat hij zich nooit geroepen of veilig heeft gevoeld om erover te praten. En dat vind ik heel verdrietig. Vooral omdat depressie goed te behandelen is. Natuurlijk is het niet vanzelfsprekend dat het bij iedereen altijd oplost, laat ik dat er wel bij vertellen. Maar depressie is relatief gezien een goed behandelbare aandoening. En als je iets kan doen om de drempel te verlagen zodat mensen de eerste stap kunnen zetten om erover te praten, zodat ze bijvoorbeeld een behandeling kunnen aangaan of met vrienden in gesprek durven, dan doe ik daar alles aan.’

Stichting SCHERP begon met een documentaire To my loved ones naar aanleiding van de dood van Dennis. ‘Hij overleed en dat was in eerste instantie het begin van een zoektocht naar antwoorden en dat is uit de hand gelopen. Stichting SCHERP is veel meer dan dat geworden. Ik vind het wel mooi hoe dat is geëvalueerd.’

Na de documentaire To my loved ones kwam er een soort explosie aan aandacht. Er was er veel aandacht en dit opende deuren veel deuren. ‘Ik dacht meteen: Hier hebben we iets moois in handen. Hier moeten we meer mee.’

Na To my loved ones en Stress to Impress begonnen de drie makers aan hun derde documentaire: A Man’s World. Een documentaire over échte mannen. ‘We zaten heel diep in het thema mentale gezondheid’, vertelt Sanne. ‘En wat ons heel erg opviel is dat mannen zichtbaar ontbraken in dit gesprek. Bij elke bijeenkomst of lezing die we hadden was de verhouding dan 80% vrouw en 20% man. Maar je ziet het ook op social media. Vrouwen zijn over het algemeen meer zichtbaar bezig met mentale gezondheid. En juist omdat ik vanuit mijn perspectief deze ervaring had met een man viel dat heel erg op. Want, je kut voelen is toch niet alleen voor vrouwen?’, vertelt Sanne.

Ze kwamen in hun onderzoek terecht bij de ‘Hey’ campagne. Een overheidscampagne die gericht was op vrouwen omdat vrouwen vaker depressief zouden zijn. ‘Maar in ons onderzoek waren wij juist op zoek naar de suïcidecijfers. En wat bleek, mannen plegen meer dan twee keer zo veel zelfmoord als vrouwen. Dat samen met die depressiecijfers van vrouwen dachten wij: Dit is raar. Dus dat motiveerde ons juist om meer met dit thema te doen. Wij hebben juist het idee dat mannen wel degelijk depressie ervaren. In ieder geval meer dan de cijfers laten zien. Maar dat ze dat misschien niet durven te zeggen of zich niet herkennen in de manier waarop depressie bekendstaat. ‘Suicide betekent trouwens niet dat het inherent is aan een depressie, maar het is wel opvallend.’ legt Sanne uit.

Het maken van deze documentaire heeft van begin tot eind zes jaar geduurd. Sanne vertelt dat dit by far het moeilijke project was dat ze ooit heeft gedaan. ‘Vooral omdat we de juiste toon wilden aanslaan. En dat was moeilijk te bereiken omdat het thema super kwetsbaar is. Want – shocker – mannen praten hier dus niet graag over.’ Sanne vond dat het écht moest gaan over mannen. En niet dat het wel over mannen gaat, maar dan weer vrouwen laten vertellen over hun ervaring met mannen. ‘Want dat gebeurt ook heel veel’, legt ze uit.

Sanne vertelt dat ze daarom ook veel boze reacties heeft gehad van vrouwen. ‘Een aantal vrouwen vond het belachelijk dat we dit project gingen doen. Ons hele voortraject en onderzoek was een beetje rond de #METOO periode. Veel vrouwen begrepen niet waarom we dit verhaal over mannen wilden vertellen. Want mannen zijn toch meer de privileged ones die niets te klagen hebben?’, vertelt ze.

Om de juiste nuance te vinden voor het vertellen van dit verhaal, juist vanuit het mannen perspectief, was een uitdaging voor Sanne. Als vrouwelijke regisseur moest ze zichzelf soms echt even op de achtergrond zetten. ‘Dat was best een uitdaging, omdat ik nou eenmaal geen man ben. Dus of je het wil of niet, je bekijkt alles toch vanuit een vrouwenperspectief’, legt Sanne uit. ‘Maar natuurlijk had ik Alain en Tom aan mijn zijde, die vanuit hun mannelijke perspectief waardevolle input hadden. Waar ik zelf ook veel van geleerd heb,’ vertelt ze.

De ruwe versie van de documentaire is daarom ook door meerdere mannen gezien, waaronder Tim Hofman. De reacties waren bij de ruwe versie gelukkig al positief. ‘Wat ik ook heel leuk vond is dat er een collega haar vriend meeneemt naar de première. Hij wilde in eerste instantie niet komen. Want een documentaire mentale gezondheid: Dat is toch niet leuk!? Maar toen ze hem de trailer liet zien, die best grappig is gemonteerd, was hij meteen om! ‘Dat vind ik zo leuk om te horen en dat is precies waar ik voor sta,’ besluit Sanne.

Tijdens A Man’s World op woensdag 20 september om 19:00 in de Kunstlinie Almere word je meegenomen in de wereld van ‘de man’. Samen met Tim Hofman, échte mannen, experts, voetbalclub PSV én drie nieuwsgierige documentairemakers voor wie geen vraag te controversieel is, krijg je antwoord op al je vragen over mannelijkheid en hoe te dealen met mentaal welzijn.

Voorafgaand aan de premiere is er het Living Lab: Hier kan je deelnemen aan de meest uiteenlopende activiteiten. Altijd al willen trainen met de Special Forces bijvoorbeeld? Dit is je kans! Of schuif je liever aan in een poëziecafé met een drankje? Ga in gesprek met een bokscoach, laat je baard trimmen bij een barbier, ga stralend op de foto op de rode loper óf luister naar de verhalen van échte mannen die jou kunnen vertellen over hun ervaring met mentaal welzijn. Het voorprogramma is inbegrepen bij je ticket.