Een helend huis

De foto’s voor dit artikel werden gemaakt in Hotel Jakarta in Amsterdam, een hotel met veel planten, groen, hout en andere natuurelementen. ‘Heel tropisch, heel biophilic,’ zegt Hakim el Amrani, biophilic ontwerper. Maar de keuze voor dit hotel was niet alleen een esthetische, maar ook een symbolische overweging, want juist de stad Jakarta in Indonesië laat zien waarom groene biophilic steden zo belangrijk zijn. De hoofdstad van Indonesië zit vol, dreigt te zinken en lijdt al jaren onder zware aardbevingen. Hierdoor heeft de regering besloten dat de hoofdstad naar een ander eiland moet worden verplaatst. Het kostenplaatje? 30 miljard euro.

De stad Jakarta toont goed aan wat er gebeurt als je in een stad geen rekening houdt met de natuur. Het streven naar een groene stad begint al in de woonkamer, een ziekenhuis of een kantoorruimte. ‘Er zijn onderzoeken waaruit blijkt dat ziekenhuispatiënten die vanuit het raam zicht hebben op groen en bomen, sneller helen en eerder ontslagen worden uit het ziekenhuis dan patiënten die tegen een muur aankeken,’ legt Hakim uit.

Als je biophilic design, organisch design, natuur-gerelateerd design, toe gaat passen in de zorg zou dat niet alleen bijdragen aan een betere gezondheid van de bevolking, maar ook aan economisch voordeel, vervolgt hij. ‘Mensen houden bijvoorbeeld minder lang een bed bezet, waardoor mensen die zorg nodig hebben sneller terecht kunnen.’

Hakim is oprichter en eigenaar van Studio NousNous, een ruimtelijk ontwerpbureau op het snijvlak van interieur, architectuur en landschap, gedreven door ‘evidence-based’ ontwerpen en biophilic design. Dat houdt in dat er onder andere meer natuurlijke elementen zoals hout, leer, patronen en texturen uit de natuur, planten en licht worden opgenomen in het ontwerpproces. Maar dat je ook bepaalde ontwerpstrategieën die ons een bepaald gevoel geven inzet in ruimtes. ‘In plaats van de natuur tegen te werken, moeten we met de natuur meewerken en het een plek geven. We moeten terug naar de connectie tussen binnen en buiten en alles wat ertussen zit,’ voegt hij toe.

Gevaarlijke tendens

Zijn interesse in ontwerpen, architectuur en groen begon al in zijn tienerjaren, toen zijn moeder kantinejuf was bij de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Hakim ging vaak mee. Zittend, tekenend in de kantine, wachtend tot zijn moeder klaar was met werken. Regelmatig namen kunstenaars hem een uurtje mee om te tekenen, schilderen of te boetseren in de ateliers. Hier kwam hij in contact met verschillende, bijzondere beelden en organische vormen.

Dat in combinatie met een ouderlijk huis dat heel groen en botanisch was ingericht én een vader die uit de wereld van industrieel design komt, deed hem besluiten de studie ruimtelijk ontwerpen en interieurarchitectuur te volgen aan de Willem de Kooning Kunstacademie.

Na zijn studie in Rotterdam liep hij stage bij verschillende ruimtelijk ontwerp- en architectenbureaus. Maar alsnog gaf dat niet de voldoening waar hij naar op zoek was. ‘Hoe ruimtes eruitzien is tegenwoordig belangrijker dan hoe ze je doen voelen. Die tendens vind ik gevaarlijk. Ook stond het me tegen om bijvoorbeeld een bar te ontwerpen. Hoewel ik niets heb tegen mensen die drinken – dat moeten ze zelf weten- voelde het wel naar dat ik dan bij zou dragen aan iets wat in het algemeen niet goed is voor de gezondheid,’ vertelt de ontwerper, die zelf moslim is.

Van biophilic design had hij al eerder gehoord. ‘Mijn interesse was gewekt, dus begon ik nog meer te lezen over onder andere omgevingspsychologie, semiotiek en helende geometrieën, met als gevolg een groot archief met wetenschappelijke artikelen, studies en boeken,’ voegt hij toe.

Hotellobby’s en nepplanten

Ineens viel alles op z’n plek en besloot hij voor zichzelf te beginnen. Dat ging vanaf het begin al goed, want de laatste jaren is er behoorlijk wat aandacht voor groen en bewust leven. Van restaurants en woonkamers tot aan groene steden: met Studio NousNous hoopt de Almeerder het groen en de natuur een blijvende plek te geven in ruimtelijke ontwerpen.

‘Ontwerpen vanuit de natuur hoort namelijk geen hype te zijn, want dat is de natuur zelf ook niet. Waar het mij om gaat is dat de verbinding tussen mens en natuur wordt gelegd. En je gaat pas richting een groene stad als je iedereen laat snappen dat het noodzaak is. Pas dan kunnen we de transitie maken’, legt hij uit.

Kortgeleden had Hakim een opdracht voor een regenjassenwinkel. Het interieur werd rustig ingericht, met planten en behoud van natuurlijke lichtinval. Ook werd er een douche in de zaak geplaatst, zodat klanten de regenjassen direct kort konden testen. Maar het allerbelangrijkste vond hij het ontwerpen van de grote, houten tafel van 4,80 meter. ‘De tafel is gemaakt van twee houten deuren die op het punt stonden om weggegooid te worden. Je wilde ze gewoon aanraken, zo mooi waren ze,’ aldus Hakim.

Ook maakte hij een conceptontwerp voor een natuur inclusief stadspark in het centrum van Almere-Stad. ‘Rewilding City Almere’ was een experimenteel project op eigen initiatief – de Gemeente heeft het vooralsnog niet uitgevoerd, maar het kreeg nationaal en internationaal aandacht.

De natuur vecht terug

Planten in klaslokalen zorgen voor betere cijfers en een hogere concentratie. En in hotellobby’s met veel groen wordt meer tijd gespendeerd dan in lobby’s zonder groen. Zelfs een natuurschilderij kan al een positief effect hebben op mensen, net als nepplanten, voegt Hakim toe. ‘Ons brein verwerkt het wel als plant en dat zorgt voor een ontspannen gevoel. Maar ik raad ze niet aan, aangezien ze van plastic zijn.’ Echte planten zijn volgens hem veel beter. ‘Ze leven, je moet ze verzorgen en je ziet ze langzaam groeien. Bezig zijn met een levend systeem herinnert de mens weer aan de natuur. En aan wie wij zijn, natuurlijk: een onderdeel van de natuur.’

Iedereen kan biophilic bezig zijn, zelfs stellen waarbij de één het liefst een minimalistisch interieur heeft. ‘Dan moet ik als ontwerper strategisch inzetten op de plek waar de meeste interactie is gedurende de dag, zoals aan de eettafel of de keuken. En het kan al simpel worden gerealiseerd met andere materialen.’

Denk bijvoorbeeld aan een houten tafel, met het zicht op een raam of een paar planten die strategisch in het zicht staan. Op de vraag hoe zijn eigen huis eruitziet, begint hij te lachen. ‘Een goede balans van planten, een houten vloer, aardse kleuren, kunst en stoffen met texturen.’

Van groene huizen naar groene steden, dat is wat Hakim voor zich ziet met zijn studio. En dat grootste doel begint in zijn ogen simpel: met dankbaar zijn voor wat je hebt. ‘Op dit moment nemen we veel en geven we niets terug met als gevolg dat de zee dadelijk leeg is, voedsel schaars wordt en de aarde uitgeput raakt. We moeten accepteren dat we geen meesters van de natuur zijn en dat we het niet naar onze hand kunnen zetten. Dat is ronduit arrogant.’

Om een gezonde toekomst te bouwen voor komende generaties, moeten we de natuur niet buitensluiten. ‘Want de natuur vecht voor haar plek en wij en de volgende generaties hebben de natuur nodig. Andersom niet echt,’ besluit Hakim.