aan het woord

Eindelijk kleur in de publieke ruimte

Standbeeld Enith Brigitha

(c) Masha Osipova voor Avanti

Nederland telt honderden standbeelden en monumenten. Maar hoe veel standbeelden van mensen van kleur zijn er in Nederland te vinden? Veel te weinig kunnen we concluderen, maar daar komt 15 oktober verandering in als het eerste standbeeld van een Nederlandse vrouw van kleur onthuld wordt.

Wie verdient het om een sokkel in het straatbeeld te staan en welk standbeeld kan beter in een museum worden opgeborgen? Het idee van een standbeeld stamt uit de negentiende eeuw. Mensen die twee eeuwen geleden tijd en geld hadden lieten een standbeeld bouwen ter ere van hun voorvaderen en de roem van de natie. Maar in Nederland zijn weinig standbeelden te vinden die verbonden zijn aan het koloniale verleden.

Vereeuwigd worden in Nederland

Met een standbeeld ter ere van of nagedachtenis aan een historisch belangrijk figuur wordt in de publieke ruimte de geschiedenis vereeuwigd. Als je bedenkt dat Nederland altijd al een land van migratie en immigratie is geweest, is het verbazingwekkend hoe weinig standbeelden er zijn van mensen van kleur.

Volgens de Volkskrant zijn er slechts vier monumenten in Nederland die de slachtoffers van de slavernij herdenken. Vier monumenten die gelijk staan aan decennialange onderdrukken van groepen mensen. Er zijn genoeg verzetshelden van kleur die ook het recht hebben vereeuwigd te worden doormiddel van een standbeeld, denk aan Tula die de slavernijopstand op Curaçao leidde of Virginia Dementrica, een van de vele vrouwelijke verzetsstrijders op Aruba. Er is wel een aantal beelden dat ons herinnert aan het koloniale verleden, maar of dat nou beelden zijn om trots op te zijn, daar kunnen de meningen over verschillen. Dat werd duidelijk tijdens de Black Lives Matter demonstraties. Standbeelden werden toen beschadigd en beklad of letterlijk van hun voetstuk afgetrokken.

Maar standbeelden verwijderen verandert niks. Misschien dat de kracht van het omverwerpen even de pijn van het verleden kan verminderen. Uiteindelijk heeft het meer zin om een fysiek voorwerp te hebben ter gedenkenis van het verleden om ervoor te zorgen dat die situatie zich niet zal herhalen. En laten we onze hedendaagse helden van kleur eren met beelden in de publieke ruimte. Vandaar dit mooie beeld van Almeers trots: Enith Brigitha.

(c) Masha Osipova voor Avanti

Eindelijk verandering

Enith Brigitha, van Curaçaose afkomst en geboren onder de Nederlandse vlag, heeft veel voor Nederland betekent. De Almeerse werd twee keer uitgeroepen tot sportvrouw van het jaar en won in 1976 tijdens de Olympische Spelen in Montreal twee bronzen medailles. Ze is daarmee de eerste vrouw van kleur die een olympische zwemmedaille won, Jaren later werd bekend dat de twee Oost-Duitse atletes die toen zilver en goud wonnen doping hadden gebruikt. Brigitha won toen dus uiteindelijk goed. Zij de eerste vrouw van kleur die de 100 meter vrije slag zwom in minder dan een minuut. Op Curaçao is al een muurschildering van haar te vinden; daar komt nu ook een standbeeld in Nederland bij.

Het standbeeld is een initiatief van Mo Hersi en gemaakt door kunstenaar Patrick Mezas, net als Enith van Curaçaose afkomst. We hebben onderzocht of er eerder standbeelden zijn gemaakt voor een vrouw van kleur. Er is een aantal kunstwerken in de Randstad te vinden waar vrouwen van kleur afgebeeld zijn, maar dit zijn abstracte figuren en geen bestaande vrouwen. Zoals Mama Aisa in de Bijlmer en Mama Baranka te vinden in het Vondelpark. Het overgrote verschil tussen een kunstwerk en een standbeeld is dat een kunstwerk gevormd wordt uit de creativiteit van de kunstenaar en een standbeeld is ter ere van een persoon of gebeurtenis. Kortom dit is het eerste echte standbeeld om iemand concreet te eren van een vrouw van kleur in Nederland. Een uniek moment dus! Het standbeeld van Enith Brigitha komt te staan in het het Lumièrepark in Almere en wordt op 15 oktober 2022 onthuld.