Hart van de stad

Het station, een minicentrum en daartussen korenvelden waar de herten en hazen rondsprongen. Toen Wim Ellerman in de jaren 80 zijn vestiging in Almere opende, stonden er slechts een aantal barakken in het winkelgebied. ‘Je had Almere Haven, het station en de Marehof. Door de jaren heen kwam daar van alles tussen te staan,’ zegt de eigenaar van Ellerman Optiek. ‘Het leuke was dat je lang het idee had in de buitenwereld te wonen.’ Waar vroeger een stadshart vanuit de kern werd opgebouwd, meestal rondom een kerk en wat woonhuizen, liep dat in Almere anders. Hier werden in allerlei gebieden gebouwen uit de grond gestampt die naar de kern toegroeiden. Dat gebeurde ook in het centrum. Ellerman hoorde bij de eerste winkeliers die zich in het kersverse stadscentrum vestigden. Opgericht in 1948 in Amsterdam besloot hij in 1982 zijn kansen in Almere te wagen.  De zaak liep direct goed. ‘Tevreden mensen kwamen terug, zelfs als ze helemaal in Almere Haven woonden,’ zegt hij, niet zonder trots. ‘De ondernemers waren jong en enthousiast; er was veel saamhorigheid. We kenden elkaar allemaal, en samen met de winkeliersvereniging organiseerden we activiteiten. Dan kwamen er wel 100.000 man naar het centrum, vooral veel mensen uit ‘t Gooi.’

Van alle zestien pioniers is Ellerman Optiek de enige winkel die nog bestaat. Sinds twee en een half jaar is de zaak gevestigd aan de Metropolestraat, in het oude Xenos-pand. Sommige ondernemers zijn met pensioen gegaan of overleden, maar vaker stopten ze ermee omdat de concurrentie met de grote ketens en het internet te groot werd. De bakker, slager en zelfs schoenenzaken: Ellerman zag ze steeds vaker vertrekken. ‘Vroeger kocht men de spullen in bij het WTC, en verkocht je ze in de winkel, maar door de digitalisering is de tussenhandel komen te vervallen. Ook is er veel leegstand.’ Niet alleen kleine ondernemers; ook grote ketens moeten steeds vaker hun deuren sluiten. Ondanks de digitalisering maakt Ellerman zich niet druk om de toekomst: brillen en oogonderzoek zijn altijd nodig, en daarvoor moet je toch echt langskomen. Bovendien heeft hij door zijn vakbekwaamheid een stevige reputatie opgebouwd. Inmiddels is hij zelfs de grootste optiekzaak – op de begane grond – van de Benelux. Maar een levendigere binnenstad zou hij wel fijn vinden. ‘Zelfs de donderdagavond trekt weinig mensen,’ zegt hij.

Het centrum moet een plek worden waar van acht uur ’s ochtends tot ’s avonds laat mensen te vinden zijn.

Momenteel heeft het centrum vooral een winkelfunctie, maar het college wil dat het winkelgebied de komende tien jaar wordt omgetoverd tot een levendige, aantrekkelijke binnenstad voor bewoners én mensen van buiten Almere. ‘Na sluitingstijd is het er praktisch uitgestorven. Dat kan veel beter,’ zegt wethouder Maaike Veeningen (Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling). In de visie “De eeuwig jonge binnenstad”, die nu bij de gemeenteraad ligt, worden de plannen uiteengezet: meer (studenten)woningen, meer cultuur, en meer vergroening door de aanleg van speciale tuinen, parken en waterpartijen. Het centrum moet een plek worden waar van acht uur ’s ochtends tot ’s avonds laat mensen te vinden zijn, een plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Doordat het centrum ruim is opgezet, zijn de mogelijkheden eindeloos. Almere staat bekend om de schitterende bossen, meren en polders, maar in het winkelgebied merk je daar weinig van. ‘Ik vind het een fijn, modern centrum, maar ik mis het groen wel. Als je even buiten het centrum komt hoor je de vogeltjes fluiten. Aan de rand van het centrum houdt dat echter op,’ aldus Veeningen.  

Ellerman hoopt ook dat het centrum groener wordt. Samen met andere winkeliers heeft hij vaak om ‘meer groen’ gevraagd. ‘Dat paste toen niet in de plannen voor het centrum, zeiden ze.’ Veeningen is sinds twee jaar wethouder, maar komt al meer dan vijftien jaar in Almere. Toen het centrum er net stond, was het er behoorlijk winderig. En toen ze twee jaar geleden met de trein aankwam op het station was niet meteen duidelijk waar het centrum precies zat. Eerder werd het centrum deels opgeknapt, en werd ook de winderigheid aangepakt, en recent is besloten om het station en het gebied eromheen op te knappen. De bedoeling is dat als mensen aankomen in Almere Centrum ze door de reuring en de gezelligheid direct merken dat ze in het centrum zijn, aldus de wethouder. Almere is de laatste jaren razendsnel uitgegroeid tot een stad met 220.000 inwoners. Dat bewoners het naar hun zin hebben in de polderstad, blijkt uit de ranglijst van Beste Woonsteden van Nederland van vastgoedadviseur JLL, waarin Almere op de zesde plek eindigt. Inmiddels zijn de prijzen van koopwoningen flink gestegen en is er woningnood ontstaan. ‘Jongeren blijven hierdoor langer thuis wonen, en door de groei van de Hogeschool ontstond er meer behoefte aan studentenwoningen,’ zegt Veeningen. Toen ze een tijdje terug zelf op zoek ging naar een woning, kwam ze erachter dat je nog diezelfde dag moest reageren. ‘De dag erna was de woning al verkocht, of was de prijs flink gestegen.’ Door in het centrum extra woningen te bouwen, doe je niet alleen wat aan het tekort aan woonruimte, maar wordt de binnenstad ook levendiger. Inwoners hebben immers behoefte aan bakkers en supermarkten, en met name studenten duiken ’s avonds nog even de kroeg in.

Biza Shalmashi heeft Almere van dichtbij uit zien groeien tot een grote, moderne stad. Toen haar ouders op haar dertiende besloten terug te verhuizen naar Almere was ze in haar nopjes: eindelijk woonde ze weer in een stad met mensen van allerlei rangen en standen, afkomstig uit allerlei culturen. Maar de diversiteit was niet het enige dat haar trots maakte: ook de snelle opbouw fascineerde haar. Ze voelde zich direct thuis. ‘Ik zie Almere echt als het Amerika van Nederland, hier is alles mogelijk,’ zegt Shalmashi, zakelijk leider van KLEURinCULTUUR. Dat alle stadskernen een eigen cultuur hebben, vindt ze het meest bijzonder. ‘Almere Haven is heel dorps, Almere Stad is grootstedelijk en Almere Buiten is een suburb van een suburb. Dat begint nu allemaal aan elkaar vast te klonteren, maar je zou er net zo goed zes steden van kunnen maken. Omdat KLEURinCULTUUR in heel Almere werkt, zien we de verschillen, en de mogelijkheden.’

Een oase voor creatieve jongeren en young professionals die hun stad leuker willen maken.

Een van de speerpunten van “De eeuwig jonge binnenstad”-visie is kunst en cultuur. Het college ziet graag meer evenementen, meer kunst in de openbare ruimte, en een groot landelijk museum. Dat verbetert niet alleen de leefbaarheid, maar zorgt ook voor nieuwe bezoekers van buiten de stad, iets wat tot nu toe vooral de Primark voor elkaar lijkt te krijgen. Almere is ruim opgezet, met veel onontgonnen terrein en flink wat leegstand: een oase voor creatieve jongeren en young professionals die hun stad leuker willen maken. ‘Finish Your Breakfast bijvoorbeeld – waar jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk kunnen – is een heel fijn initiatief. De behoefte aan dit soort plekken is groter dan beleidsmakers door hebben.’

Shalmashi heeft nooit het idee gehad dat er weinig gebeurt in Almere: ‘Er gebeurt juist heel veel.’ Wel heeft ze het idee dat de ambitie vaak ophoudt na het opleveren van een project en dat er te weinig wordt gedaan om de netwerken van de grote kunstinstellingen diverser te maken. KLEURinCULTUUR zet actief in om een divers netwerk aan kunstenaars aan zich te verbinden door kunstvakdocenten in te zetten die vanuit verschillende, vernieuwende disciplines werken.

Betrek de Almeerder bij de kansen die er nog liggen.

Hoewel Almeerders steeds meer plekken opvullen, komt het nog steeds voor dat beleidsmakers hun eigen mensen aanstellen, bijvoorbeeld uit Amsterdam of Utrecht, aldus Shalmashi. ‘De kloof tussen beleidsmakers en de eerste generatie geboren en getogen Almeerders is er nog steeds, terwijl het juist zo belangrijk is om mensen die de stad goed kennen, en die hier zijn opgeleid, een plek te geven,’ vertelt ze. ‘Gaan we ook echt investeren in de kruisbestuivingen in cultuur en recreatie of worden de plannen beleidsmatig ingekocht? Mijn visie is: betrek de Almeerder bij de kansen die er nog liggen.’ Dat Almere haar eigengereidheid heeft weten te behouden, en het negatieve imago van zich af heeft weten te schudden, is volgens Shalmashi bewonderenswaardig. ‘Dat lukt Lelystad, onze provinciehoofstad, niet.’