Hologrammen

In een tot studio omgebouwde kamer vertelt Hakim Radwan een persoonlijk verhaal. Over zijn vader die achttien jaar geleden met open armen werd ontvangen in deze stad. Over het respect dat Almeerders voor elkaar hebben. En over dat Almere van iedereen is. De take moet een paar keer opnieuw gedaan worden, maar dan zit het er eindelijk op. Binnenkort kan iedere bezoeker, Almeerder of niet, naar zijn verhaal luisteren.

Het is geen toeval dat Hakim, met zijn dertien jaar de jongste, gevraagd werd om mee te werken aan het project. In 2019 nam hij de 5 mei kinderlezing voor zijn rekening, een jaar later gaf hij een memorabele speech tijdens de Black Lives Matter demonstratie. Bijzonder, en niet alleen vanwege zijn leeftijd, want Hakim heeft namelijk dyslexie. ‘Maar ik vind het ontzettend leuk om te schrijven. De taalfoutjes halen anderen er dan voor me uit. Ook de tekst van vandaag heb ik zelf geschreven,’ zegt hij.

In totaal werken er acht Almeerders mee aan de hologrammen. De hologrammen zijn in een box in het stadhuis te zien, levensecht, waardoor het lijkt alsof ze je recht in de ogen aankijken. Ze vertellen de bezoeker wat de grondwet voor ze betekent, en lichten een artikel uit. De meeste bekende Almeerders kozen voor artikel 1: over gelijke behandeling van iedereen, ongeacht geloof, leeftijd, sekse en afkomst, en het verbod om te discrimineren op deze gronden.

Ook Hakim koos voor Artikel 1. Zijn moeder is Nederlandse, zijn vader van oorsprong Egyptisch. Het mooiste aan Almere? Dat iedereen zichzelf kan zijn. ‘In Egypte kan dat niet, daar kun je opgepakt worden vanwege een verkeerde mening,’ vertelt de scholier, die aangeeft dat zijn familie in Egypte eerder in de problemen kwam omdat ze openlijk voor hun politieke voorkeur uitkwamen. ‘Als wij op vakantie gaan, geeft mijn vader ons instructies. Over dit of dat mag niet gesproken worden, en noem politieke figuren niet bij de naam. En natuurlijk mogen we niet zomaar alleen overal naartoe gaan.’

Discriminatie vanwege zijn Egyptische achtergrond heeft hij nog niet meegemaakt. Wel komt het voor dat net hij wat vaker onderworpen wordt aan een tassencontrole in de supermarkt. Hakim heeft een diverse vriendengroep. ‘We hebben allemaal een andere achtergrond, en toch zijn we gelijk. Natuurlijk hebben we het wel eens over de verschillen, maar dan zo van: hoe gaat dat bij jullie thuis eigenlijk?’ voegt hij toe.

Ook actrice en presentatrice Tanja Jess koos ervoor om Artikel 1 uit te lichten. De Almeerse is zeer betrokken bij verschillende mensenrechten- en diversiteitsinitiatieven. Die betrokkenheid heeft ze van huis uit meegekregen. Haar ouders, Duitsers van de naoorlogse generatie, leerden haar om zich uit te spreken over onrecht, onder het mom van: wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd, mag nooit meer gebeuren. ‘Al ben je zelf niet degene die buitengesloten wordt – misschien ben je dat de volgende keer wel. Daarom moet je voor elkaar opkomen. En niet klakkeloos de autoriteiten volgen, maar kritisch nadenken en in opstand komen als je onrecht waarneemt,’ aldus Tanja.  

Over de vraag of ze zelf discriminatie heeft meegemaakt denkt ze zorgvuldig na. Natuurlijk was het lastig toen ze als kind vanuit Duitsland naar Nederland kwam in een tijd waarin er veel antipathie naar Duisters was. Maar echt gepest werd ze niet. ‘Dan werd er iets gezegd over die ‘vuile moffen’, en dan vervolgens: maar daar bedoelen we jou niet mee, hoor, want jij bent zo vernederlandst. Dat krijgen Marokkanen en Surinamers nog steeds te horen, trouwens.’

Aan Tanja’s uiterlijk kan je niet zien dat ze een andere achtergrond heeft. Aan mensen van kleur wel. ‘Als je een ander uiterlijk of een andere huidskleur hebt word je al snel in het hokje van ‘die ander’ geplaatst. Sommige mensen zien iedere moslim als problematisch of een potentiële terrorist: iemand waar je bang van moet zijn. Dat is helemaal niet realistisch en heel oneerlijk,’ voegt Tanja toe.

Met haar deelname wil ze laten zien dat Artikel 1 een heel belangrijk artikel is in de grondwet. ‘In de strijd tegen ongelijke behandeling en discriminatie is het je enige houvast.’

Het idee voor de hologrammen kwam anderhalf jaar geleden tot stand, toen de gemeenteraad besloot om meer aandacht aan de grondwet te besteden. De glasplaat buiten het stadhuis in Utrecht waarop Artikel 1 wordt uitgeschreven, vormde de inspiratiebron. Maar Almere zou Almere niet zijn als ze het niet grootser zouden aanpakken.  ‘In Utrecht zie je wel eens mensen ernaar kijken, maar de meesten lopen er gewoon voorbij. Als je niet weet waar het voor staat, als er geen interactie is, dan ontstaat er niets,’ vertelt Eric Edens, programmamanager bij de Gemeente Almere.

Nadat de motie was goedgekeurd, werd er samengewerkt met studenten van de hogeschool. Zo ontstond het idee om hologrammen te maken van bekende Almeerders. Ook werd besloten om buiten het stadhuis, op de gevel bijvoorbeeld, uitingen te geven van de grondwet. Hierdoor worden bezoekers getriggerd om binnen een kijkje te komen nemen. Het is een vernieuwende techniek die zelden elders in Europa wordt vertoond, zeker niet bij gemeenten, legt Eric uit. ‘Dat vernieuwende past perfect bij Almere: een jonge stad waarin kunst en techniek worden gebruikt om verschillen te overbruggen. De achterliggende gedachte is om mensen met elkaar in dialoog te laten gaan. Verschillen mogen er zijn, maar we moeten wel openstaan voor de mening van de ander. Vooral in tijden van polarisatie is het belangrijk meer interactie te creëren.’

Aan het einde van de middag komt burgemeester Franc Weerwind de studio binnen. Ook van hem worden opnames gemaakt, die er binnen twee takes op hadden kunnen zitten, ware het niet dat de filmmakers van HEREweHOLO vinden dat het nét wat minder statig kan. ‘Een échte burgemeester,’ lachen ze, terwijl de Almeerse burgervader voor de derde keer heen en weer loopt. ‘Ik zal wat enthousiaster wijzen,’ lacht hij op zijn beurt.

Maar de boodschap die hij hoopt over te brengen is uiterst serieus: dat we allemaal één zijn, ondanks onze verschillen. ‘In tijden van polarisatie en spanning is er steeds minder respect voor andere meningen. Ik zou iedereen willen oproepen om niet alleen te kijken naar de verschillen, maar ook naar de overeenkomsten. Daar kun je zoveel moois uit halen,’ besluit Franc, Almeerder. Want iedereen is van Almere en Almere is van iedereen.