Liefde in tijden van oorlog

Shilan: ‘Ik kan me het begin nog levendig herinneren, ik kwam thuis van een lange dag op mijn werk, het was laat op de avond en de ellende met IS was al een tijdje aan de hand. Op de televisie waren beelden van de aanval op de Yezidis in Koerdistan, in de keuken stond mijn moeder met tranen in haar ogen. Het zat me al langer dwars. “Niet wéér Koerdistan!”, spookte door mijn hoofd, “wanneer mogen we in vrede en harmonie leven, zonder dat iedereen ons vertelt wie we wel of niet zijn, en of we wel of niet mogen bestaan?” Al mijn hele leven is dat een terugkerend thema. Mijn moeder vertelde me wat er was gebeurd en ik brak. Terwijl ik op mijn kamer zat spookten de gebeurtenissen daar door mijn hoofd, samen met het gevoel dat ik me nutteloos voelde. Hoe kon ik gewoon toestaan dat dat soort zaken gebeurde? Hoe kon ik niks blijven doen?

Ik hakte een knoop door, liep resoluut naar beneden en kondigde aan: “Genoeg is genoeg, ik ga naar Koerdistan!” Mijn moeder luisterde terwijl ik haar mijn redenen uitlegde. Ze zei dat ze zelf ook iets wilde betekenen, maar dat ze niks kon doen. Het maakte mijn gevoel alleen maar sterker. Ze zei me te overleggen met mijn vader, dus die belde ik meteen. Voor hij iets kon zeggen had ik hem bijna gesmeekt om me te laten gaan, overtuigd van het feit dat ik daar ook mijn leven op zou kunnen bouwen. Want ik geloofde er heilig in dat alles daar weer goed zou komen. Hij ging akkoord, waarschijnlijk omdat hij dacht dat ik toch niet aan het echte front terecht zou komen. Toen hebben we een enkeltje Erbil gekocht.

Ik viel midden in een les over mortieren

In het begin werd ik door mijn vader en oom vergezeld. Via vrienden van mijn vader hadden we connecties met leiders bij de Peshmergas. Bij Mosul Dam ontmoette ik de hoofdgeneraal, Aziz Weysi. Die gaf toestemming en verwees ons door naar een Zerevani-kamp van de Peshmerga, waar ik afscheid nam van mijn vader. Ik viel midden in een les over mortieren. Dan staan er twee mannen in uniform uit te leggen hoe zo’n ding werkt. Alle details komen aan bod, van de precieze werking tot berekeningen over de afstand en hoogte die mortieren halen. En vervolgens moesten we in tweetallen naar voren komen en zo’n ding uit elkaar halen. We leerden trucjes om ze sneller weer in elkaar te zetten. Stond ik daar, nog in mijn Westerse kleding, haren netjes gestyled.

Hier bleef ik een tijdje, maar de training was niet de allerzwaarste. Ik heb wel bij de ochtendgymnastiek gestaan en gedacht: ‘dit is toch geen training!’ Er werd ook niet daadwerkelijk geschoten, dat kwam pas later. Deze dames werden niet klaargestoomd om naar het front te gaan, ze waren meer de bureaucratische kant, hadden gewoon kinderen thuis. Ze moesten wel zaken weten, maar voor noodgevallen. Mijn aanwezigheid veranderde de dynamiek. Opeens had Weysi het erover om deze vrouwen richting het front te sturen en dat zagen ze niet zo zitten. Tijdens bijeenkomsten protesteerden ze tegen de nieuwe voorstellen, terwijl ik van binnen alleen maar dacht: ‘dat wil ik!’.

Nooit verwacht dat Amerikanen zo verliefd konden zijn

Ik ben met deze vrouwen een aantal keren naar Mosul Dam geweest, om te helpen met het verpakken van eten bijvoorbeeld. En daar heb ik mijn man ontmoet. In eerste instantie was het contact heel algemeen. Ik kletste met hem en twee anderen uit zijn team, zoals ik dat ook regelmatig deed met militairen uit Duitsland en Frankrijk. Onder andere om ze te bedanken voor wat ze allemaal voor ons deden. De teamleidster kwam erbij en we maakten een foto met z’n allen. Later kwam hij terug en gaf zijn nummer, voor het geval we ooit hulp nodig zouden hebben. Op dat moment keek ik hem diep in zijn ogen en zag hoe mooi ze waren. We hebben een poosje heen en weer ge-sms’t en toen durfde hij op een moment te vertellen dat hij iets voor me voelde en zijn we op date gegaan. Dat klinkt misschien raar voor sommige mensen, maar dat kan gewoon.

In Duhok zijn we uit eten geweest en gingen we zelfs naar de bioscoop. Naar een Amerikaanse film, ik geloof eentje met Liam Neeson en wolven, maar om eerlijk te zijn hadden we meer aandacht voor elkaar dan voor het scherm. Ik had nooit verwacht dat Amerikanen zo verliefd konden zijn. Dat is een heel bijzonder en mooi lichtpuntje tussen alle droevigheid die ik daar heb gezien en meegemaakt. Het was allemaal heel onwerkelijk. Want ik kreeg ook trainingen van hem. Over op welk moment tijdens je ademhaling je een trekker moest overhalen. Of hoe je een schotwond behandelt. Dat laatste heb ik vervolgens weer aan Peshmerga’s geleerd. Er gingen gewoon mensen dood omdat ze niet wisten hoe ze het bloeden dan moesten stoppen.

Toen ik net achter de frontlinie was, waar de ambulances klaar stonden om mensen af te voeren, heb ik veel ellende gezien. Iedereen die gewond raakte, kwam daar terecht. Ik heb moeten voelen of ik nog een hartslag kon vinden bij mensen, wat soms helaas niet het geval was. Het is zo bizar om dat van zo dichtbij te zien en mee te maken, om iemands ogen te moeten sluiten. Of een man te zien bij wie een been weg was door een explosie, die zo in shock was dat hij steeds maar probeerde op te staan en verwilderd om zich heen bleef kijken. Aanwezig, maar weg.

We zijn door platgebombardeerde en verlaten gebieden gekomen, vol afgebrande huizen en autowrakken. Hoe verder we kwamen, hoe heftiger het werd. Bizar genoeg was het soms door het landschap juist weer adembenemend mooi. Dubbel, zoals eigenlijk mijn hele periode daar was. Je bent er heel bewust van het leven, er is continu een gevoel van buiten je comfortzone zijn, van adrenaline die door je lijf giert. Je krijgt een heel helder beeld van wat belangrijk is in het leven. Voor ons was dat het gevoel dat we bij elkaar wilden zijn. Hij zei dat hij wilde wonen waar ik wilde wonen, en ik had hetzelfde.

Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik na alle ellende in Koerdistan zou kunnen wonen en leven, een bestaan kon opbouwen, een salon openen ofzo. Maar hij zit in het leger en er zijn veel mensen afhankelijk van wat hij doet. Uiteindelijk moest hij terug naar Amerika en ben ik meegegaan. Inmiddels wonen we samen in Noord-Carolina, zijn we getrouwd en ben ik in afwachting van mijn green card. Het is een bijzondere reis geweest. Nederland gaf mij en mijn familie de kans op een nieuw leven, een nieuw begin. Die hebben we met beide handen aangenomen. Mijn ouders hebben zoveel meegemaakt en dankzij anderen hebben wij een normaal leven kunnen leven. Door terug te gaan hoop ik dat ik ook een verschil heb kunnen maken voor mensen. We zijn ten slotte allemaal verantwoordelijk voor elkaar!’

Luister ook naar het gesprek van Shilan bij De Nieuws BV op radio 1.