Menstruatiedagen met een gouden randje

Je zit op kantoor achter je laptop wat weg te tikken, maar je bent ongeconcentreerd, want je aandacht wordt opgeslokt door de pijn die constant door je rug en onderbuik schiet. Elk half uur loop je naar het toilet met de angst dat je doorgelekt bent. Voor velen is dit een herkenbaar scenario. Toch is het bespreken van deze ongemakken op de werkvloer bijna onvoorstelbaar. Stel je voor dat je werkgever zegt: “Op de dagen dat je menstrueert heb je geen deadlines en hoef je geen afspraken buitenshuis te plannen”, of sterker nog: “dan ben je vrij.” Dat is het uiteindelijke doel van advies- en campagnebureau Van Loof. Bewapend met de slogan ‘Geef je rode dagen een gouden randje’ willen zij het taboe rondom menstruatie doorbreken. Hoe? Simpel: door het onderwerp bespreekbaar te maken binnen organisaties en bedrijven want dat is nu bijna nooit het geval.   Menstrueren kan veel fysieke en emotionele problemen met zich meebrengen, zoals pijn, vermoeidheid, misselijkheid en prikkelbaarheid. Het taboe dat rust op dit onderwerp zorgt ervoor dat mensen ondanks hun klachten vaak doorwerken. Valerie Bos, de oprichter van Van Loof, zag deze problemen aanvankelijk in haar directe omgeving. Ze merkte dat sommige collega’s veel last hadden van hun menstruatie. Naast alle ongemakken, pijn en stress die de menstruatie veroorzaakte, merkte ze ook dat haar collega’s minder productief waren en dat er sprake was van kwaliteitsverlies.  

In plaats van te blijven hangen in frustratie, ging Bos op zoek naar de oorzaak van de problemen en naar de mogelijke oplossingen. Dit deed ze bijvoorbeeld door tijd vrij te geven aan een collega die erg veel last had van haar menstruatie. “We omarmden de ‘zwakte’ als iets dat elke maand rust en tijd nodig heeft. Het gaf ons ook een soort ritme”, vertelt Bos enthousiast over haar positieve ervaring met deze aanpak. Aanvankelijk voelde het als een grote stap om werk stop te zetten, maar algauw merkte Bos dat haar collega zich op de andere dagen juist beter voelde, wat ook reflecteerde op haar werk: ze was fitter en productiever.   De aanpak van Bos staat ook wel bekend als menstruatieverlof, en daar zijn de meningen erg over verdeeld. Er is dan ook nog niet genoeg onderzoek gedaan naar de voor- en nadelen ervan. Er zijn wel cijfers bekend over het effect van menstruatie op verzuim en productiviteitsverlies. Een groot Nederlands onderzoek onder meer dan 32.000 deelnemers wees bijvoorbeeld uit dat menstruerende mensen gemiddeld negen dagen aan productiviteit per jaar verliezen. Dit werd vooral veroorzaakt door zogenaamd presenteïsme: toch werken terwijl je je ziek voelt. Dit productiviteitsverlies kan onder andere tot een hoge werkdruk of stress leiden.   Verlof is echter niet de enige manier om rekening te houden met menstruatieklachten. Andere mogelijkheden, zoals flexibelere werktijden toelaten of werkdruk anders verdelen, kunnen het werkleven al enorm bevorderen. De lijst met maatregelen die kunnen helpen is lang en divers, net zoals er een diversiteit aan behoeftes is onder menstruerende mensen. Bos zelf ondervond er ook voordeel van door rekening te houden met haar menstruatiedagen. Zo plande ze geen fysieke afspraken op haar menstruatiedagen, waardoor ze zich bijvoorbeeld niet meer zo’n zorgen hoefde te maken over dat ze zou doorlekken tijdens een vergadering.

Bos is niet de eerste die voordelen ziet in het rekening houden met je menstruatie. Zo schreef Maisie Hill het boek De Cyclus Strategie, waarin ze uitlegt hoe je het meeste voordeel kunt halen uit je cyclus. Volgens haar zijn sommige dagen, bijvoorbeeld tijdens de menstruatie zelf, uitstekend geschikt om te spreken voor groepen. Op andere dagen kun je weer beter netwerken omdat je dan socialer ingesteld bent. Door over de hele linie te kijken wordt de aandacht verschoven van de menstruatiedagen als een probleem, naar de cyclus als een hulpmiddel.   Tegelijkertijd is het voor veel menstruerende mensen niet mogelijk om zich volledig aan te passen aan hun cyclus. Het is een privilege als je de middelen hebt of krijgt aangereikt om dat wel te doen. Voor menstruerende mensen valt er echter winst te behalen als werkgevers het gesprek willen aangaan. Zo ziet Bos dat de relatie tussen werkgever en werknemer verbetert omdat er ruimte ontstaat om jezelf te zijn in al je facetten, dus ook op moeilijkere momenten. Voor Bos was het niet genoeg om het gesprek te voeren binnen Van Loof. Ze wilde het idee verder verspreiden dan haar eigen werkvloer en startte de campagne Golden Days, die ten doel heeft menstruatie op de werkvloer bespreekbaar te maken. Op deze manier wil ze maatschappelijke veranderingen in de omgang met menstruatie bewerkstelligen.   De campagnenaam ‘Golden Days’ is ontstaan uit het feit dat praten over menstruatie vaak als ‘vies’ of ‘minder’ wordt beschouwd. Maar volgens Bos mogen de menstruatiedagen wel een gouden randje krijgen. “Je hebt die dagen elke maand, waarschijnlijk veertig jaar van je leven, je kunt het beter vieren dan dat je het elke keer ziet als een probleem.” Met de campagne hoopt het bureau niet alleen het gesprek over menstruatie op de werkvloer open te gooien, maar het hoopt ook handvaten te kunnen bieden aan organisaties om beleid omtrent menstruatiebehoeftes op te stellen. “Eigenlijk is het een groeiende campagne, waarbij we niet heel duidelijk een start- en eindpunt hebben. Het is meer bedoeld om op de radar van de juiste partijen te komen, die het vervolgens samen structureel gaan uitdragen,” legt Bos uit.  

Bos erkent dat wetgeving vanuit de overheid en beleid van organisaties als het UWV essentieel is voor de uiteindelijke implementatie van de ideeën. Ze ziet voor Van Loof eerder de rol van boodschapper weggelegd. Het doorbreken van het taboe rondom menstruatie is een essentiële eerste stap. In sommige landen waar menstruatieverlof al wettelijk vastgesteld is, zoals in Japan, zie je dat er percentueel weinig gebruik van wordt gemaakt. Andere vormen van menstruatiebeleid brengen geen verbeteringen met zich mee op het gebied van werkdruk. Dit blijkt ook uit een nieuwe wet in Spanje, waar onlangs menstruatieverlof is ingesteld. Echter, dit verlof is onbetaald en de gemiste uren moeten later ingehaald worden. Daarnaast is het de vraag of het stigma op menstruatie mensen ervan zal weerhouden om überhaupt menstruatieverlof op te nemen. Pas als het taboe en het stigma op menstruatie weggenomen is, kan er optimaal gebruik worden gemaakt van bestaand beleid en ligt de weg open voor nieuw beleid. Een veelgehoord tegenargument voor menstruatieverlof komt onder andere uit feministische hoek. Er zijn mensen die zich zorgen maken dat dergelijke regelingen de emancipatie van menstruerende mensen zal tegenwerken. Het zou het idee dat menstruerende mensen biologisch zwakker zijn versterken en het voor werkgevers onaantrekkelijk maken om menstruerende mensen in dienst te nemen. Dit laatste wordt vaak vergeleken met de manieren waarop ouderschapsverlof effect heeft op de loonkloof. Over de tegenargumenten heeft Bos natuurlijk ook nagedacht. Ze bekijkt het als volgt: “Ik vind dat mannen en vrouwen en alle andere genders gelijk zijn en gelijkwaardig behandeld moeten worden, tenzij het blijkt dat die gelijkwaardige behandeling nadelig werkt.” En volgens haar werkt een gelijke behandeling omtrent menstruatie nadelig voor menstruerende mensen. Menstruatie is zo’n fundamenteel onderdeel van het leven, dat het tijd wordt dat de maatschappij zich hieraan gaat aanpassen, in plaats van andersom.