aan het woord
Mijn uitvaart uitschrijven maakt het einde minder eindig
Column

De dood is niet bepaald een onderwerp waar mensen graag bij stilstaan, laat staan hun eigen dood en uitvaart. “Dat komt wel” is vaak de instelling. Dat onvermijdelijke einde — waarvan we weten dat het vroeg of laat komt, verwacht of onverwacht — is kwetsbaar, ongrijpbaar en toch levensecht. Vorige week luisterde ik naar de podcast van Over mijn lijk. “Ik denk dat het mooi zou zijn als we hier in Nederland vaker over de dood praten. Niet pas als je 80 of 85 bent of met pensioen gaat. We praten altijd over de toekomst, maar elk moment kan het eindig zijn,” stelde oud-deelnemer Jegor Chamrai.
Afgelopen september overleed mijn zwager volkomen onverwachts. Het was een zomerse avond. We kwamen net terug van een ijsje halen in de stad, toen mijn schoonvader belde. “Chris is dood.” We pakten onze jassen en niet veel later stonden we op de stoep bij mijn schoonzus. Die eerste 48 uur was het een hele slechte grap die niet waar zou blijken te zijn en daarna werd het de nieuwe werkelijkheid. In ruim een week werd de uitvaart georganiseerd. Zijn vaste vriendengroep, familie, vrouw en kinderen gaven een afscheid vorm waarvan niemand had verwacht dit vorm te moeten geven.
Die dag scheen de zon, ook al was het gitzwart. Ik leerde hem beter kennen. Hoe hij altijd voor iedereen klaarstond, hoe hij eindeloos kon filosoferen met een goed glas wijn erbij, hoe gek hij was op paarden en op de manege bezig zijn, hoe hij zelf kind werd met zijn kinderen, hoe hij zich druk maakte om hun toekomst door het nummer ‘Russians’ waar hij vaak naar luisterde, hoeveel hij van paars hield door de zee aan paarse bloemen bij het graf. Als grote, altijd aanwezige man lag hij nu heel puur in een lijkwade opgebaard en werd hij begraven op een natuurbegraafplaats. Hij was die dag net zo afwezig als aanwezig.
Het was niet de eerste keer dat de dood zich van zo dichtbij liet zien. Lang had ik 30 als mijn eindpunt gesteld. Ouder dan dat zag ik mezelf niet worden; mijn leven ging vaak over overleven. Op een gegeven moment werd zelfs die 30 een onbereikbare stip op de horizon. Ik was 22, zat diep in een angststoornis en zou over twee maanden 23 worden. In plaats van een verjaardagsfeest te plannen, schreef ik mijn uitvaart uit. Ik keek niet uit naar de dood, maar lucht om te blijven ademen had ik niet. In een bestandje getiteld ‘mijn droomuitvaart’ schreef ik een brief richting mijn ouders, zus en vriend.
“Allereerst wil ik alles behalve een grauwe zwarte bende. Ik hou van kleur en wil niet dat de laatste herinnering aan mij zwart is. Dus geen cliché rouwkaart met een zwart randje, maar eentje met mooie kleuren, bloemen, een speels lettertype en misschien een foto. Als tekst wil ik mijn levensmotto: the sky is still blue. Ik wil niet dat mensen zwart dragen of er zwaar ingetogen bijlopen, maar dat ze zich comfortabel en kleurrijk kleden. Zelf wil ik iets aan waar ik echt mezelf in ben. Denk aan mijn tuinbroek, die zelfgemaakte rode ribbroek, mijn lila fancy pants of mijn geel-blauwe blokjes blouse. Jullie verzinnen vast wat! (…) Ik zou het mooi vinden als jij, Do, een bijzonder ritueel bedenkt voor die dag en je creatieve geest loslaat op de locatie — iets met natuur, veel licht, comfortabele banken en kaarsjes. Ik wil alles behalve een (sorry mams) grafstemming. (…) Ook niet onbelangrijk: lekker eten en drinken. Jullie weten hoeveel ik van mijn baristawerk houd, dus blijf alsjeblieft weg bij die muffe begrafeniskoffie en kleffe broodjes met teveel boter. Huur liever een goede barista in die net als ik plezier vindt in het kloten met melk in espressoshots. Of begin de dag in een fijn koffietentje. (…) Mis ik nog wat? Oh ja, foto’s. Geen hele fotowand met alleen maar kiekjes van mij, maar juist foto’s van mooie herinneringen met anderen. Het kan niet gek genoeg zijn. (..) En dan nog iets belangrijks: wat er na de ceremonie gebeurt. Traditioneel begraven spreekt me niet aan, maar cremeren nog minder. Natuurbegraven vind ik een mooi idee. Ik wil liggen in een rieten mand of een lijkwade. Mams, ik denk dat jij daar wel wat voor weet. (…) Als bedankje wil ik dat iedereen een zakje bloemzaadjes meekrijgt, met de opdracht die op een mooi moment op een bijzondere plek uit te strooien.”
Ik voegde nog een niet-zo-welkom lijst toe en maakte voor wat beeld ook een Pinterest-bord die, niet compleet verrassend, aardig veel weg had van een moodboard voor een bruiloft. Het op papier zetten van mijn uitvaart gaf zoveel rust. Het idee dat ik, als ik over dat randje zou stappen, toch nog op een manier erbij zou zijn voor een dag, maakte het einde minder eindig. Intussen is 30 niet meer mijn max. en tikt de tijdbom ook niet meer zo hard. Na die afgrond te hebben gezien, geniet ik zo intens van hoe mooi het leven ook kan zijn. Ik neem het niet voor lief. Toch ben ik blij dat ik mijn wensen op papier heb staan. Je weet niet hoe het leven gaat en waarom wachten als het ook nu kan?
Aanstaande 21 februari organiseer ik een avond waarbij jij bij jouw uitvaart kan stilstaan. In een veilige, intieme setting gaan we met elkaar in gesprek en gaan we die vage of juist al heel concrete wensen op papier zetten en visualiseren. Via deze link kan je je aanmelden. Deelname is gratis.