Niet meer ongehoord

De NOS-app heeft de automatische ondertiteling uitgeschakeld, en de automatische spraakherkenning van YouTube is een grote aanfluiting aangezien de interpuncties missen. Je weet dus niet wanneer een zin begint of ophoudt. ‘Van de NOS verwacht je toch beter, net als van overheidsinstellingen. Eén op de duizend mensen wordt zwaar slechthorend of doof geboren,’ vertelt Pieter van Woudenberg. ‘En ziektekostenverzekeringen gaan er zelfs vanuit dat één op de tien mensen doof of slechthorend is: van proppen in de oor tot volledige doofheid.’ Het zijn slecht een paar simpele voorbeelden van hoe de bepaalde instellingen nog steeds niet inclusief genoeg zijn. Echter, de grootste uitdagingen liggen op straat, binnen onze huidige samenleving. Laatst bleek tijdens een controle dat Pieter niet goed had ingecheckt in het OV- het piepje had hij niet gehoord. En de controleur? Die kon hij niet verstaan. Pieter vroeg toen of de controleur even zijn mondkapje af kon doen, zodat hij kon liplezen. Dat werd geweigerd. ‘Inmiddels had de controleur mijn rijbewijs te pakken en liep hij er mee naar buiten. Dat ik niet had ingecheckt had, was een suffe fout, ik had beter moeten kijken. Maar dat hij me zo behandelde was niet ok. Hij deed niet eens zijn best om zich verstaanbaar te maken.’

De Almeerder werd geboren tijdens een zogenaamde stortbevalling, waarbij kinderen kort na de eerste wee ter wereld komen voordat er genoeg ontsluiting is. Hierdoor liep hij tijdens en na de geboorte zuurstoftekort op. Dat Pieter slechthorend was, werd rond zijn vierde opgemerkt. Zijn eerste gehoorapparaat kreeg hij op de basisschool: een kastje met een snoertje. Maar veel hielp het niet. Op een gegeven moment begon het op te vallen dat zijn kerstrapport steevast slecht was, het paasrapport middelmatig en het eindrapport goed. Wat bleek? Kleine Pieter had maanden nodig om aan de stem van de leerkracht te wennen. En de leerkracht ontdekte te laat hoe je met een slechthorend kind communiceert.

Na de basisschool ging hij naar de ULO, waar hij om het uur een andere leerkracht had. ‘Na een paar maanden was ik helemaal overspannen,’ zegt Pieter, die daarna naar een school voor slechthorenden ging. Er zaten maximaal negen leerlingen in de klas en er werden negen uren per week besteed aan de Nederlandse taal. Voor bijna alle vakken stond hij tien, voor slechts één vak een negen.  ‘Eigenlijk hoorde ik helemaal niet thuis op de Mavo.’ Na een voorbereidend jaar volgde de HTS, waar hij helaas weer tegen de gebruikelijke problemen aanliep. Zo had de docent Engels een dikke snor – lastig als je wil liplezen. Hij besloot met de HTS te stoppen en te gaan werken in de elektronica bij verschillende bedrijven. Daarna ging hij achtereenvolgens als systeembeheerder en communicatieadviseur aan de slag bij de Gemeente Almere.

Voor zijn werk, maar ook in zijn privéleven, maakt Pieter gebruik van een  schrijftolk en gehoorapparaten. De tolk komt goed van pas tijdens bijvoorbeeld vergaderingen, maar tijdens sociale evenementen is dat niet echt een uitkomst. ‘We hebben het wel geprobeerd hoor, Sinterklaas vieren met een tolk. Maar probeer maar eens een verjaardagsfeestje uit met een tolk. Het hele feestje is dan kapot,’ zegt Pieter. Slechthorend zijn heeft sociaal gezien ontzettend veel gevolgen. Mensen die op straat de weg vragen, haken snel af als ze merken dat iemand niet goed kan horen. ‘Sorry, laat maar,’ zeggen ze dan, alsof je niet mee mag doen. Ook met een gehoorapparaat kan het lastig zijn om telefonisten goed te verstaan, omdat sommige mensen nou eenmaal minder duidelijk praten. ‘Als slechthorende deel je mensen op in verstaanbaarheid. Als iemand niet goed te verstaan is dan richt ik me op een ander die dat wel is,’ legt Pieter uit.

Door het gebruik van een gehoorapparaat kreeg hij meer last van tinnitus. Hierdoor gebruikte hij een tijd helemaal geen gehoorapparaat. Totdat zijn zoon in Mexico ging trouwen en daar geen schrijftolk beschikbaar was. ‘Het was een mooie ervaring om de muziek weer te kunnen horen, wel speelde de tinnitus weer op. Doof zijn is een sociaal probleem maar met tinnitus slaap ik erg slecht. Natuurlijk kies je niet zomaar tegen het advies van de audioloog in voor de rust van minder tinnitus.’

Doven kunnen ook gebruik maken van een signaalhond, een hond die je op interessante geluiden uit de omgeving wijst. Veertien jaar lang had Pieter zo’n erkende hulphond. Het leukste vond hij dat hij door de hond bepaalde dingen zag die hij voorheen niet opmerkte, zoals vogeltjes. Ook heeft hij een kleed aan de muur hangen om de akoestiek te verbeteren en maakt hij gebruik van flitsapparatuur. Zodra de deurbel of de telefoon afgaat, dan ziet hij dat. Inmiddels is Pieter, die naast zijn werk altijd veel vrijwilligerswerk heeft gedaan, met pensioen. Een tijdje terug las hij in de krant wat OCO Almere (Onafhankelijke Cliënt Ondersteuning Almere) allemaal doet en besloot hij zich op te geven als vrijwilliger. Als OCO is hij het aanspreekpunt voor mensen in de buurt die net als hem doof- of slechthorend zijn. Hij helpt ze bij problemen en geeft advies. ‘Ik heb zelf meegemaakt dat ik een maatschappelijk werker kreeg toegewezen die slecht te verstaan was. Dat kan beter,’ zegt hij.

Wat Pieter tegenstaat is dat de wetgeving niet scherp genoeg is voor mensen met een handicap. Veel bedrijven zouden simpele verbeteringen moeten toepassen, maar doen dat niet. ‘Stel dat ik bel naar een bedrijf. Dan krijg ik een keuzemenu dat per keuze hard of zacht klinkt. Een gehoorapparaat heeft tijd nodig om zich aan te passen aan het geluid. Door van hard naar zacht te gaan, versta ik niet wat er wordt gevraagd.’ Appartementencomplexen, nog zoiets, aldus Pieter. ‘Dan sta je te duwen en te trekken aan de deur. Terwijl een groen lampje slechts een dubbeltje kost. Dan weet je als slechthorende tenminste wanneer de deur open kan.’ Ruim vijf jaar heeft Pieter zijn hoortoestellen niet gebruikt. Liever was hij helemaal doof dan te moeten leven met het slaaptekort als gevolg van het lawaai in zijn hoofd. ‘De laatste jaren kies ik er steeds vaker voor om slecht te horen: dan wordt de tinnitus me teveel. En dan het gehoor uren of desnoods dagen rust te gunnen. Mensen vind ik veel leuker als ik wat hoor.’