Voedsel is complexe materie

‘Ik studeerde journalistiek en daar werd gezegd: “Leuk dat jullie deze richting gekozen hebben, maar verwacht niet er geld mee te verdienen.” Als oplossing droegen ze aan dat het slim zou zijn om een niche te hebben. In die periode was ik met vrienden van de middelbare school en mijn vriendin, die inmiddels mijn vrouw is, betrokken bij een jongerenbeweging rondom goed voedsel. Daarnaast werkte ik bij het IDFA waar rond 2008 een aantal documentaires draaiden over voedsel en mijn vriendin kwam toen met het idee om een Food Film Festival op te richten. Dat hebben we met zijn allen gedaan. Naast films organiseerden we ook workshops, debatten, we probeerden het hele voedselspectrum van klein tot groot inhoudelijk aan bod te laten komen. Ik kwam in een netwerk terecht waarbij ik alle belangrijke partijen leerde kennen, je weet wie wie is, welke rol ze hebben en wat de belangen zijn. Toen ik vervolgens de kans kreeg om voor De Correspondent te schrijven ontstond zo heel organisch die niche voor mij.’

Ik denk dat veel boeren in Brazilië niet zo rouwig zijn dat er extra landbouwgrond bijkomt.

En hoewel voedsel een interessante niche is, probeert Janno vooral om via het perspectief van voedsel de wereld in zijn geheel beter te te begrijpen: “Ik ben geïnteresseerd in alles! En voedsel stelt je in staat om te begrijpen waarom mensen doen wat ze doen, wat economische aspecten van iets zijn, wat duurzaamheidsaspecten van iets zijn. Hoe houdbaar is het gedrag van een individu of zelfs van een complete maatschappij? De Amazone staat in de fik, wat heeft dat te maken met het feit dat Trump en China handelsoorlog hebben en de VS minder soja verkopen aan China? Ik denk dat veel boeren in Brazilië niet zo rouwig zijn dat er extra landbouwgrond bijkomt. Dat zijn dingen die je gaat begrijpen als je door een voedsel-bril naar de wereld kijkt. En dat is dan een voorbeeld op macro-niveau, uitgezoomd naar het wereldtoneel, maar je kan dat ook toepassen op individueel niveau. Zeg me wat je eet en ik zal je zeggen wie je bent. Of naar het niveau van een stad.

Dat er tegenwoordig vrij veel aandacht is voor voedsel vindt Janno een goede zaak: “Het is complexe materie. De claim dat kinderen niet meer zouden weten dat melk uit een koe komt vind ik onzin, maar hoe het precíes werkt, hoe gras uiteindelijk melk wordt, dat zou voor jong én oud goed zijn om te weten. Het kan je laten begrijpen hoe een voedselketen in elkaar zit en dus ook of er wellicht iets zou moeten veranderen. Onze hele geschiedenis van voedsel is een complexe verzameling van beredeneerde innovaties en toevalligheden en in die geschiedenis zijn we al regelmatig van dieet veranderd, vaak door een veranderend  aanbod. Het kan zijn dat dat er weer aan gaat komen. Als we niks doen zeker. Dan is er straks opeens gewoon minder eten. In de jaren ‘50 was het normaal om hooguit twee keer per week vlees te eten, nu is dat voor een deel van de bevolking opeens een absurd idee. Onzin, want het is prima te doen en je went er heel snel aan. Als je mensen aanspreekt op hun eetgewoontes, dan voelt een deel zich persoonlijk aangevallen. Maar het blijft een no brainer als je bedenkt wat we kunnen verliezen als we het niet doen.

Na de Tweede Wereldoorlog was het voornemen: ‘Nooit meer honger. Met Flevoland is er zo’n groot en vruchtbaar stuk land drooggelegd, dat werd een akkerbouw-walhalla.

Het netwerk en de kennis die Janno in de loop der tijd heeft opgedaan zet hij sinds enige tijd ook in door nauw betrokken te zijn bij Flevo Campus: “Landbouw, in welke vorm dan ook, of het nou biologisch of hyper intensief is, is fundamenteel onnatuurlijk. Jager-verzamelaars, die leefden van wat de natuur hen bood. Maar dat was voorbij toen ze de landbouw uitvonden. De essentie van landbouw is dat je de natuur beheerst; je bepaalt als boer ‘dit groeit hier wel en dat groeit hier juist niet. Dat betekent dat het dus helemaal vrij is om in te richten zoals wij willen. Maar om dat op een houdbare manier te doen, dat vereist inzicht en zelfreflectie. Bij landbouw moet je altijd progressief zijn. Wij hebben dit systeem bedacht, dus als er problemen ontstaan, moeten wij die oplossen. Flevo Campus wil de plek zijn waar we progressief naar landbouw en stedelijke voedselvraagstukken kijken. Nederland is het tweede land ter wereld als het aankomt op export van groente, en dat is na Amerika. We zijn daarin bizar goed. We hebben de beste landbouwuniversiteit ter wereld, de beste producenten, de beste technologie en wat je nodig hebt is een plek waar dat allemaal samenkomt, om te zorgen dat we ook voorop blijven lopen. Een plek waar wetenschap, academische kennis, technische innovaties en het bedrijfsleven elkaar ontmoeten. Op dit moment is Flevo Campus nog niet een fysieke locatie waar dat gebeurt, maar dat moet het wel worden. En Almere is de beste plek om dat te doen. Heel Flevoland is nieuw, ontworpen, met in het achterhoofd zeker het idee om ons land te voeden. Na de Tweede Wereldoorlog was het voornemen: ‘Nooit meer honger. Met Flevoland is er zo’n groot en vruchtbaar stuk land drooggelegd, dat werd een akkerbouw-walhalla. En dat gebied grenst via Almere aan de ontluikende metropool die de randstad eigenlijk is.’

Ondertussen lopen er al enkele jaren veel verschillende projecten bij Flevo Campus. Zoals de Summerschool, waarbij studenten en andere jongeren een intermediair lesprogramma kunnen volgen, gebaseerd op complete voedselsystemen. Janno: ‘Verder zijn er projecten waarbij we bedrijven met concrete, praktische vragen en problemen koppelen aan opleidingen waar onderzoek naar zo’n vraagstuk kan worden gedaan. En we brengen via een serie filmpjes in beeld hoe Flevolandse landbouwers en boeren on top of things blijven. De een gaat daarbij heel erg op duurzaamheid zitten, de ander juist op techniek. Zo moet er een digitale bibliotheek ontstaan van dit soort projecten die gepresenteerd wordt op de Floriade.’

Familierecepten en tradities op het gebied van voedsel, die moet je behouden.

Volgens Janno is Almere als stad goed bezig met het onderwerp voedsel: ‘Er is beleid en er lijkt de wil om goed met voedsel om te gaan in Almere. Belangrijk zijn daarbij natuurlijk ook de inwoners. Het bijzondere is dat er in Almere een meerderheid aan minderheden is. En diversiteit is vaak goed als het gaat om voedsel. Dus dat is positief. Maar de keerzijde van deze tijd is ook nadrukkelijk aanwezig in Almere. De ongezonde monocultuur van fastfoodketens en gemaksvoedsel hebben een stevige voet aan de grond in het stadscentrum en de bevolking is niet immuun voor de obesitasepidemie die met name stedelijke bevolkingen wereldwijd teisteren. Diversiteit moet je omarmen en cultiveren, daar ligt een uitdaging. Familierecepten en tradities op het gebied van voedsel bijvoorbeeld, die moet je proberen zoveel mogelijk te behouden.’

En als je dan jarenlang bezig bent in een niche waar het vaak over voedsel en duurzaamheid gaat, dan kan dat niet anders dan effect hebben voor je eigen thuissituatie: ‘Ik schreef ooit een stuk over slagers die nog zelf slachten. Dat aantal is in de laatste decennia enorm  afgenomen. Uiteindelijk kwam ik voor mezelf tot de conclusie dat ik graag weet wat de herkomst van mijn vlees is. En je kan in de supermarkt wel vragen waar die karbonade vandaan komt, maar dan krijg je ‘uit de koeling’ als antwoord. Daarom hou ik inmiddels voor ons gezin helemaal bij hoeveel vlees we consumeren, waar het vandaan komt etc. Inclusief staafdiagram en grafiekjes, uitgesplitst per diersoort. En we zijn echt niet perfect, ik haal ook nog wel eens een bak gehakt in de supermarkt, maar door er zo mee bezig te zijn ben je je wel bewust van jouw aandeel in het grotere geheel. Bewustzijn blijft een van de belangrijkste begrippen als het gaat om voedsel.’   Flevo Campus: https://flevocampus.nl/